پروفسور یحیی کمالی پور، رئیس ایرانی دپارتمان هنرهای زیبا و ارتباطات دانشگاه پوردو ی ایالات متحده به همشهری میگوید: دنیای مجازی چالشها و فرصتهای فوقالعادهای به ما عرضه کرده و تمامی ذهنیتها، رفتارها و معادلات اقتصادی، اجتماعی و سیاسی را دگرگون کرده است و در دنیای مجازی امروز هر تصوری، امکانپذیر و هر دیوار یا مانعی شکستنی است. بهزودی در کنارمان، انسانهای دیجیتال خواهیم داشت که بیوقفه و کاملا مطیع به ما خدمت خواهند کرد؛ پس چه بهتر است که هر چه زودتر اجزای تشکیلدهنده این انسان دیجیتال را بشناسیم و به امکانات دنیای مجازی پی ببریم.
آینده روباتها
آنتونیو لوپز پلاز، استاد دانشگاه راه دور اسپانیا در رشته جامعه شناسی میگوید: همانگونه که امروزه برای امور روزمره به تلفنهای همراه و خودرو هایمان متکی هستیم، ظرف 15 سال آینده جوامع ما از ترکیبی از انسانها و روباتها تشکیل خواهند شد.
پلاز که برای اول بار موضوع شکاف دیجیتال را مطرح کرد در مقالهای که در نشریه پیشبینی فناوری و تحول اجتماعی به چاپ رسیده بیان میدارد که 40درصد از ارتشهای جهان متشکل از روباتها خواهند شد. در ژاپن از هر 10هزار کارگر 295 مورد، روبات هستند. فدراسیون بینالمللی روباتیک پیشبینی میکند که تنها ظرف 3سال آینده تعداد روباتها رشد قابل توجهی پیدا خواهد کرد و بیشترین استفاده از آنها در منازل و ادارات و بهمنظور انجام امور شخصی صورت خواهد گرفت.
گسترش فناوری روباتیک و افزایش قابلیتهای نامحدود روباتها عاملی است که موجب شادی و نگرانی توامان گروههای مختلفی از دانشمندان و محققان جهان شده است. افزایش تواناییهای علمی و دستیابی به محدودههایی که در گذشته دستیابی به آنها برای انسان ممکن نبوده، به همان اندازهای محققان را امیدوار کرده که ترس از گسترش روابط احساسی میان انسان و روبات موجب نگرانی آنها شده است.
دهههایی که در پیش روی بشر قرار دارد، دورهای خواهد بود که انسان بهصورتی فزاینده بر نیروهای روباتیک تکیه خواهد کرد و بدون توجه به امکان تاثیرات جانبی استفاده گسترده از این نیروها، روباتها را در هر زمینهای مورد استفاده قرار خواهد داد. با در نظر گرفتن فواید زیادی که روباتها میتوانند برای بشر داشته باشند، محققان بر این باورند که استفاده نامحدود از آنها میتواند برای بشر اثرات ناخواسته اجتماعی نیز به همراه داشته باشد.
آمار مجله اسپکتورم نشان میدهد که اروپا بیشترین تعداد روباتهای جهان را بهخود اختصاص داده و در ازای هر 10 هزار کارگر، 50 مورد از آنها را روباتها تشکیل میدهند. انگلستان، آلمان، سوئد و ایتالیا دارای بیشترین تعداد روباتهای کارگر هستند.پلاز بر این باور است که روباتها، بهدلیل فهم بالا و قابلیتهای متنوع میتوانند نقش تاثیرگذارتر و بهتری را بهعنوان یک دوست یا شریک برای انسانها بازی کنند و انسانها بهزودی برای درد دل کردن، روباتها را جایگزین حیوانات خانگی خود خواهند کرد.
گاردین در گزارشی عنوان کرده است که قدرت ارتباط احساسی با یک ماشین ناطق موضوعی است که توجه بسیاری از مطالعات علمی را بهخود اختصاص داده و محققان از گسترش بیحد و مرز این رابطه اظهار نگرانی میکنند. در جهان هستی بالغ بر میلیونها انسان تنها وجود دارند که به دلایل مختلفی قادر به برقراری ارتباط بهنجار با دیگر انسانها نخواهند بود. این حقیقت تلخی است که موجب افزایش نگرانیهای جهانی از شکلگیری ارتباط عاطفی مستحکم میان انسانها و روباتها شده است.
علم روباتیک
روباتیک، علم مطالعه فناوری مرتبط با طراحی، ساخت و اصول کلی و کاربرد روباتهاست. روباتیک علم و فناوری ماشینهای قابل برنامهریزی با کاربردهای عمومی است.
برخلاف تصور افسانهای عمومی از روباتها بهعنوان ماشینهای سیار انساننما که تقریباً قابلیت انجام هر کاری را دارند، بیشتر دستگاههای روباتیک در مکانهای ثابتی در کارخانهها بسته شدهاند و در فرایند ساخت با کمک رایانه، اعمال محدودی را انجام میدهند. چنین دستگاهی حداقل شامل یک رایانه برای نظارت بر اعمال و عملکردها و اسباب انجامدهنده عمل مورد نظر است. علاوه براین، ممکن است حسگرها و تجهیزات جانبی یا ابزاری را تحت فرمان داشته باشد.
بعضی از روباتها، ماشینهای مکانیکی نسبتاً سادهای هستند که کارهای اختصاصی مانند جوشکاری و یا رنگ افشانی را انجام میدهند. سایر سیستمهای پیچیدهتر که بهطور همزمان چند کار انجام میدهند، به دستگاههای حسی، برای جمعآوری اطلاعات مورد نیاز برای کنترل کارشان نیاز دارند. حسگرهای یک روبات ممکن است بازخورد حسی ارائه دهند؛ طوریکه بتوانند اجسام را برداشته و بدون آسیب زدن، در جای مناسب قرار دهند. روبات دیگری ممکن است دارای نوعی دید باشد که عیوب کالاهای ساخته شده را تشخیص دهد.
بعضی از روباتهای مورد استفاده در ساخت مدارهای الکترونیکی، پس از مکانیابی دیداری علامتهای تثبیت مکان روی برد، میتوانند اجزای بسیار کوچک را در جای مناسب قرار دهند. سادهترین شکل روباتهای سیار، برای رساندن نامه در ساختمانهای اداری یا جمعآوری و رساندن قطعات در ساخت، دنبال کردن مسیر یک کابل قرار گرفته زیر خاک یا یک مسیر رنگ شده طراحی شدهاند که هرگاه حسگرهایشان در مسیر، جسم یا فردی را پیدا کنند متوقف میشوند. از روباتهای بسیار پیچیدهتر در محیطهای نامعینتر مانند معادن استفاده میشود.
روباتها همانند رایانهها قابلیت برنامهریزی دارند و بسته به نوع برنامهای که شما به آنها میدهید، کارها و حرکات مختلفی را انجام میدهند. یک رشته دانشگاهی نیز تحت عنوان روباتیک وجود دارد که به مسائلی از قبیل سنسورها، مدارات، فیدبکها، پردازش اطلاعات و بسط و توسعه روباتها میپردازد. روباتها انواع مختلفی دارند؛ از قبیل روباتهای شمشیر باز، دنبالکننده خط، کشتی گیر، فوتبالیست. روباتهای خیلی ریز تحت عنوان میکرو روباتها، روباتهای پرنده وغیره نیز وجود دارند.
از روباتها برای انجام کارهای سخت و دشواری که بعضی مواقع انسانها از انجام آنها عاجز هستند یا انجام آنها برای انسان خطرناک است (مثل روباتهایی که در نیروگاههای هستهای وجود دارند) استفاده میشود.
کاری که روباتها انجام میدهند، توسط میکرو پروسسرها و میکروکنترلرها کنترل میشود. روباتهایی شبیه انسان نیز ساخته شدهاند. آنها قادرند اعمالی شبیه انسان را انجام دهند.
حتی بعضی از آنها همانند انسان دارای احساسات نیز هستند. بعضی از آنها شکلهای خیلی سادهای دارند. آنها دارای چرخ یا بازویی هستند که توسط میکرو کنترلرها یا میکرو پروسسرها کنترل میشوند. در واقع میکروکنترلر یا میکرو پروسسر به مانند مغز انسان در روبات کار میکند. برخی از روباتها مانند انسانها و جانوران خونگرم در برخورد و رویارویی با حوادث و مسائل مختلف بهصورت هوشمند از خود واکنش نشان میدهند. یک نمونه از این روباتها، روبات مامور است.
برخی روباتها نیز یکسری کارها را بهصورت تکراری با سرعت و دقت بالا انجام میدهند؛ مثل روباتهایی که در کارخانههای خودروسازی از آنها استفاده میشود. اینگونه روبات کارهایی از قبیل جوش دادن بدنه ماشین و رنگ کردن ماشین را با دقتی بالاتر از انسان بدون خستگی و وقفه انجام میدهد.
روبوکاپ
روبوکاپ (RoboCup) عنوان مسابقاتی بینالمللی در زمینه دانش روباتیک و هوش مصنوعی است که بهصورت سالانه توسط فدراسیون بینالمللی روبوکاپ برگزار میشود. از آنجا که نام RoboCup برگرفته از کلمات «Robot Soccer» (مسابقه فوتبال) و «World Cup» (جام جهانی) است، لذا بیجا نیست که آن را جام جهانی روباتها بنامیم.
هدف روبوکاپ، «پیروزی تیم فوتبال روباتهای انسان نما در سال ۲۰۵۰ میلادی در رقابت با برترین تیم فوتبال همان سال» است. بدیهی است که این یک هدف نمادین بوده و توسعه دانش روباتیک و هوش مصنوعی هدف اصلی این رقابتهاست.
ایده برگزاری جام جهانی روباتها برای نخستین بار در سال ۱۹۹۲ میلادی توسط پروفسور آلن مک ورث از دانشگاه بریتیش کلمبیای کانادا در مقالهای تحت عنوان روباتهای بینا مطرح شد. در همان زمان گروهی از محققان کشور ژاپن به بررسی امکانپذیری برگزاری مسابقه فوتبال روباتها پرداختند که این بررسیها منجر به تأسیس رقابتهای لیگ روباتها (که بعد به RoboCup تغییر نام داد) توسط پروفسور مینورو آسادا، یاسو کنیوشی و هیرواکی کیتانو شد. رقابتهای روبوکاپ در سال ۱۹۹۶ بهصورت رسمی آغاز به کار کرد.
رشتههای مسابقات روبوکاپ عبارتند از:
رقابتهای فوتبال شامل: لیگ شبیهسازی، لیگ روباتهای سایز کوچک، لیگ روباتهای سایز متوسط، لیگ روباتهای چهارپا، لیگ روباتهای انسان نما
رقابتهای امداد و نجات شامل: لیگ شبیهسازی نجات، لیگ روباتهای امدادگر
مسابقات نوجوانان (زیر ۱۸ سال) شامل: رقابتهای فوتبال، رقابتهای امداد و نجات، رقابت عمومی و مسابقات روباتهای خانگی